fot. Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków

Kościół pw. św. Katarzyny #w Smogulcu (gm. Gołańcz, pow. wągrowiecki) to jeden z ciekawszych zabytków na terenie północnej Wielkopolski. W minionym tygodniu Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków przeprowadził kontrolę budynku oraz wystroju krypty grobowej Hutten-Czapskich w świątyni. W trakcie kontroli stwierdzono zły stan zachowania zarówno budynku, jak i wystroju krypty, wynikający przede wszystkim z problemu z odprowadzaniem opadów atmosferycznych i wilgocią w obiekcie. W związku z tym, organ konserwatorski podejmie dalsze działania mające na celu usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości i wykonanie niezbędnych prac konserwatorskich.

Smogulec jest jedną z najstarszych miejscowości Pałuk. Pierwotnie był wsią i należał do dóbr Grzymalitów Wierzbiętów Smoguleckich. Pierwsza historyczna wzmianka o Smogulcu pochodzi z 23 listopada 1335 r., kiedy Wierzbięta Smogulecki herbu Grzymała, podkomorzy poznański, otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego przywilej na lokację miasta na prawie średzkim. Miejscowość utraciła prawa miejskie w XVII w. W XIX w. wieś przeszła w ręce rodziny Hutten-Czapskich herbu Leliwa, a jej ostatnim właścicielem był hrabia Bogdan Hutten-Czapski – człowiek wszechstronnie wykształcony, dyplomata i emisariusz cesarza Wilhelma II. Dzięki staraniom jego matki Eleonory z Mielżyńskich Hutten-Czapskiej, w 1861 r. utworzono ordynację smogulecką, którą Bogdan Hutten-Czapski zaczął zarządzać po zakończeniu edukacji w 1875 r.

Gotycko-renesansowy kościół pw. św. Katarzyny wzniesiono w latach około 1616-1619 z fundacji Jana Wierzbięty Smoguleckiego, na miejscu wcześniejszej drewnianej świątyni. W zwieńczeniu wykonanego z piaskowca portalu nad wejściem głównym wyryto datę 1617. Jest to jeden z trzech renesansowych portali – dwa mniejsze ujmują otwory drzwiowe wejścia do zakrystii oraz przejścia między prezbiterium a zakrystią. Na bryłę budowli składają się nawa, prezbiterium, zakrystia (nad którą znajdowała się loża kolatorska), wieża z kruchtą w przyziemiu oraz dobudowana w latach 1876-1879 neorenesansowa kaplica-mauzoleum Hutten-Czapskich. Kościół jest murowany z cegły palonej ułożonej w układzie polskim, z użyciem zendrówki oraz kamieni polnych w partiach muru. Narożniki wieży oraz zachodnia ściana są oszkarpowane.

Nawa i prezbiterium nakryte są sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi, które dekorują polichromie z lat 1920-1922 zaprojektowane przez malarza Juliusza Makarewicza. Do ciekawszych elementów wyposażenia kościoła można zaliczyć ołtarz główny z około 1620 r. z obrazami „Św. Katarzyna” oraz „Opłakiwanie Chrystusa przez anioły”, obydwa szkoły włoskiej, datowane na czas budowy ołtarza, wykutą z piaskowca emporę muzyczną z około 1618 r., tablicę upamiętniającą konsekrację kościoła z 1642 r., fragment późnorenesansowej płaskorzeźby z około 1621 r., neoromańską chrzcielnicę z XIX w. oraz dwa neorenesansowe ołtarze boczne z około 1914 r.

Kaplicę-mauzoleum wzniósł Bogdan Hutten-Czapski dla swoich rodziców Józefa Napoleona Czapskiego oraz Eleonory z Mielżyńskich Hutten-Czapskiej. Jej projekt sporządził architekt Zygmunt Gorgolewski, a głównym wykonawcą budowy był również architekt Wiktor Stabrowski z pobliskiej Kcyni. Sporządzając plan kaplicy Gorgolewski wzorował się na Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu (zewnętrze) oraz Złotej Kaplicy Mieszka I i Bolesława Chrobrego w katedrze na Ostrowie Tumskim w Poznaniu (wnętrze). Kaplica jest dwupoziomowa, murowana z cegły klinkierowej z elementami wykonanymi z piaskowca. Wejście do niej prowadzi przez neorenesansowy portal, w którym umieszczono dwuskrzydłową kratę. Wnętrze posiada bogaty wystrój malarski oraz sztukatorski. Za drewnianym ołtarzem z kopią obrazu „Immaculata” hiszpańskiego malarza barokowego Bartoloméa Estebana Murilla, znajduje się klatka schodowa prowadząca do krypty. Krypta posiada równie bogaty wystrój wykonany przez włoskich rzemieślników z różnobarwnego marmuru oraz mozaiki. Ustawione są w niej marmurowe dwa sarkofagi oraz ołtarz, a w posadzce umieszczono płytę nagrobną Bogdana Hutten-Czapskiego.

W latach 1899-1901 miała miejsce przebudowa kościoła, także według projektu Zygmunta Gorgolewskiego (niezrealizowanego w całości), przy współpracy z architektem i konserwatorem Zygmuntem Hendlem. Podwyższono wieżę z dwóch do trzech kondygnacji oraz wykonano dla niej nowy hełm wzorowany na hełmie wieży Srebrnych Dzwonów katedry wawelskiej. Na dobudowanej kondygnacji umieszczono tarczę zegarową na tle sgraffita według projektu Seweryna Matejki. Ponadto dokonano zmiany wykroju otworów okiennych z ostrołukowych na półkoliste.

Teren kościoła oraz przykościelnego cmentarza otacza murowane ceglano-kamienne ogrodzenie, z reprezentacyjną trójprzelotową bramą od strony południowej. Poza zabytkowym kościołem, w Smogulcu zachowały się pozostałości po założeniu pałacowo-parkowym: park krajobrazowy, budynek z początku XIX w. oraz brama wjazdowa.

Źródło: Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków / Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu

Galeria

Powrót Drukuj

LOKALNY HIT

Ramki ślubne

39,90 zł PLN

Szkolenie bhp dla studentów

79PLN

Praca na wysokości

60PLN

Bezpłatne kontrolowanie sprawności układu kierowniczego

Bezpłatne kontrolowanie sprawności ustawienia świateł

Ochrona środowiska dla firm

od 50PLN

Fotoobraz na płótnie 50x70

121,00 zł PLN

Budowa hal